Μουσείο, Αρχαιολογικό Λευκάδας

Ένα από τα ομορφότερα μικρά αρχαιολογικά μουσεία της Ελλάδας λειτουργεί από το 1999 στο νεόδμητο κτίριο του Πολιτιστικού Κέντρου της Λευκάδας. Μπορεί τα ευρήματα της συλλογής του να μην είναι από τα σπουδαιότερα της ελληνικής αρχαιότητας, είναι όμως τόσο έξυπνα τοποθετημένα εντός και εκτός των προθηκών και συνοδεύονται από πλούσια και κατατοπιστικά κείμενα, σχέδια, αναπαραστάσεις και φωτογραφίες, που η επίσκεψή σας στους κλιματισμένους χώρους του μπορεί να γίνει πολύ ευχάριστη και εποικοδομητική. Στις τέσσερις συνολικά αίθουσές του θα δείτε ευρήματα από τις ανασκαφές στο νησί που καλύπτουν μια πολύ μεγάλη χρονική περίοδο, από τη μέση παλαιολιθική εποχή (200000-35000 π.Χ.) έως και τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους. Η τέταρτη αίθουσα, που βρίσκεται δεξιά της πρώτης, από την οποία σας προτείνουμε να αρχίσετε την επίσκεψή σας, είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Γερμανού φιλέλληνα αρχαιολόγου Γουλιέλμου Ντέρπφελντ (Wilhelm Dörpfeld), που ταύτισε το όνομά του με τη Λευκάδα. Ο Ντέρπφελντ, βοηθός αρχικά του ανασκαφέα της Τροίας και των Μυκηνών Ερρίκου Σλίμαν, έκανε τις πρώτες ανασκαφές στη Λευκάδα στις αρχές του 20ού αι., τις οποίες επισκέφθηκε και ο φίλος και χρηματοδότης του αυτοκράτορας της Γερμανίας Γουλιέλμος Β΄. Όταν, το 1927, δημοσίευσε τα αποτελέσματα των ανασκαφών του από το νεκροταφείο στην περιοχή του Στενού, νότια απ’ το Νυδρί, ανέπτυξε μία θεωρία, σύμφωνα με την οποία η Λευκάδα ήταν η ομηρική Ιθάκη, σε αντίθεση με την άποψη του Σλίμαν, που ταυτίζει την Ιθάκη του Οδυσσέα με τη σημερινή. Ο Ντέρπφελντ τοποθετούσε το ανάκτορο του Οδυσσέα σε αυτήν ακριβώς την περιοχή του Στενού στο Νυδρί. Η χρονολόγηση όμως, με σύγχρονες μεθόδους, των ευρημάτων από το Στενό, μερικά από τα οποία μπορείτε να δείτε σε αυτή την αίθουσα, στην πρωτοελλαδική II περίοδο (2700-2300 π.Χ.), και όχι στην υστεροελλαδική εποχή, εποχή κυριαρχίας των Μυκηναίων (1500-1100 π.Χ.), καταρρίπτει αυτή τη θεωρία. Ανάμεσα στα προϊστορικά ευρήματα αυτής της αίθουσας, τα οποία εκτίθενται με χρονολογική σειρά από τα αριστερά προς τα δεξιά της μεγάλης προθήκης, μπορείτε να δείτε εργαλεία της μέσης παλαιολιθικής εποχής (200000-35000 π.Χ.), όπως αιχμές ακοντίων και χειροπέλεκεις, κατασκευασμένα σύμφωνα με την «τεχνική Λεβαλουά» από ντόπιο πυριτόλιθο στο χρώμα του μελιού, που βρέθηκαν σε διάφορες τοποθεσίες του νησιού. Τα σημαντικότερα ευρήματα της νεολιθικής εποχής (6800-3200 π.Χ.), όπως θραύσματα αγγείων, αγγεία αμαυρόχρωμης τεχνικής με γραπτή διακόσμηση, εργαλεία και ένα πήλινο ειδώλιο που θα δείτε στη συνέχεια, προέρχονται από τις ανασκαφές του Ντέρπφελντ στη Χοιροσπηλιά (στο νότιο μέρος της Λευκάδας, κοντά στο σημερινό χωριό Εύγηρος) και υποδεικνύουν την πρώτη εποίκιση του νησιού από τα απέναντι παράλια γύρω στο 6000 π.Χ. Από την εποχή του χαλκού (3200-1100 π.Χ.) χρονολογούνται οι αιχμές δοράτων, τα χρυσά και ασημένια κοσμήματα και τα υπόλοιπα ευρήματα που εκτίθενται στη συνέχεια, τα περισσότερα από τα οποία προέρχονται από το νεκροταφείο στην περιοχή του Στενού. Στην πρώτη αίθουσα, από δεξιά προς τα αριστερά, ύστερα από τις πληροφορίες για το νησί και την τοπογραφία της αρχαίας πόλης της Λευκάδας, παρουσιάζονται ανά θεματικές ενότητες, ευρήματα που σχετίζονται με τον ιδιωτικό και δημόσιο βίο των κατοίκων της, τα οποία χρονολογούνται από την περίοδο ακμής των οικισμών του νησιού. Στο πλαίσιο της πρώτης θεματικής ενότητας για την οικία, σε μια μικρή επιτοίχια προθήκη ανάμεσα σε δύο κιονόκρανα εκτίθενται μικύλα αγγεία της κλασικής περιόδου. Με αυτά τα μικρογραφικά ομοιώματα των χρηστικών αγγείων της εποχής, που βρέθηκαν μαζί με οστά και τέφρα ζώων στα θεμέλια κτιρίων, συνήθιζαν να εγκαινιάζουν την κατασκευή των κτιρίων («εγκαίνιο»). Πάνω από την προθήκη εκτίθενται θραύσματα ενσφράγιστων κεραμίδων, και πάνω από αυτά μερικά ακροκέραμα, ενώ αριστερά της προθήκης μπορείτε να δείτε σχεδιαστικές αναπαραστάσεις χαρακτηριστικών τύπων οικιών, καθώς και ένα ηλιακό ρολόι. Η δεύτερη θεματική ενότητα αφορά την παρασκευή, διακίνηση και κατανάλωση των τριών βασικών ειδών διατροφής της αρχαίας Ελλάδας, που ήταν το σιτάρι, το λάδι και ο καρπός της αμπέλου. Ο μεγάλος μύλος από ανδεσίτη για το άλεσμα του σιταριού, που θα δείτε πρώτο, ήταν παλινδρομικής κίνησης και χρονολογείται από την ελληνιστική εποχή. Το πώς δούλευε και ποιες οι διαφορές του με τους μύλους περιστροφικής κίνησης, θα το καταλάβετε από το επεξηγηματικό σχέδιο, που συνοδεύεται από εύληπτο μικρό κείμενο ακριβώς από πάνω του. Δείγματα της διαδεδομένης χρήσης του λαδιού στην καθημερινή ζωή αποτελούν οι λύχνοι, τα αγγεία για την επιτραπέζια χρήση του, τα αγγεία για αρωματικά έλαια και η σταμνοειδής πυξίδα με τα ανάγλυφα κλαδιά ελιάς, που εκτίθενται στη δεύτερη προθήκη της αίθουσας. Αριστερά της έχει τοποθετηθεί μία λεκάνη συμπίεσης ελαιοπολτού και σταφυλιών (ληνός) και μία μεγάλη ημιτελής λεκάνη σύνθλιψης του καρπού της ελιάς (mortarium). Στις δύο επόμενες προθήκες, που περιέχουν ευρήματα που σχετίζονται με τον οίνο, μπορείτε να δείτε ενσφράγιστες λαβές αμφορέων από πολλές πόλεις της Μεσογείου, οι οποίες φέρουν βραχυγραφίες, γράμματα ή παραστάσεις αντικειμένων (4ος-2ος αι. π.Χ.), αγγεία για το σερβίρισμα κρασιού, όπως μία τριφυλλόσχημη οινοχόη και μία λάγηνο, καθώς και αγγεία πόσεως, όπως μελαμβαφείς κύλικες και έναν πτηνόμορφο ασκό. Κάτω από τις προθήκες αυτές έχουν τοποθετηθεί τρεις οξυπύθμενοι αμφορείς, τα κατ’ εξοχήν αγγεία αποθήκευσης και μεταφοράς οίνου. Σχετικά με την τρίτη θεματική ενότητα, που είναι αφιερωμένη στη νομισματοκοπία, θα σας κατατοπίσει ο χάρτης, πάνω στον οποίο σημειώνονται οι πόλεις απ’ όπου προέρχονται τα νομίσματα που βρέθηκαν στη Λευκάδα κατά τη διάρκεια της κλασικής και της ελληνιστικής εποχής (480 π.Χ. -30 μ.Χ.). Ακριβώς από κάτω θα δείτε δείγματα από τις Συρακούσες, τον Τάραντα, την Ελέα, την Κόρινθο, την Ήλιδα, το Βυζάντιο και άλλες πόλεις του τότε γνωστού κόσμου. Σε μία προθήκη δεξιά από το χάρτη εκτίθενται δείγματα νομισμάτων τοπικής κοπής, όπως αργυροί στατήρες (αντίγραφα), υποδιαιρέσεις στατήρων (τριημιωβόλια, διώβολα, οβολοί και δραχμές), καθώς και χάλκινα νομίσματα του 4ου αι. π.Χ., αργυρά των ελληνιστικών χρόνων και ρωμαϊκά. Στον τομέα της αλιείας, την τέταρτη κατά σειρά θεματική ενότητα, είναι αφιερωμένη η επόμενη προθήκη, η οποία στο επάνω μέρος της φιλοξενεί χάλκινα αγκίστρια, πήλινα και μολύβδινα βαρίδια διχτυών, χάλκινες βελόνες για το πλέξιμο των διχτυών, ένα χάλκινο ειδώλιο δελφινιού και ένα κοχύλι της οικογένειας Cymatiidae, που χρησίμευε ως βούκινο για τη συνεννόηση μεταξύ των ψαράδων. Στο κάτω μέρος της προθήκης εκτίθενται λίθινες άγκυρες μικρών σκαφών. Στην επόμενη εντοιχισμένη και μεγάλου μεγέθους προθήκη, όπου έχουν συγκεντρωθεί τα ευρήματα που σχετίζονται με την υφαντική, μπορείτε να δείτε έναν μικρό ανακατασκευασμένο αργαλειό και πολλά σύνεργα υφαντικής, που βρέθηκαν σε οικίες της κλασικής και της ελληνιστικής εποχής, όπως πυραμιδόσχημες και κωνικές αγνύθες, πήλινα σφονδύλια, ένα ψαλίδι για το κούρεμα προβάτων, ληκύθους με παραστάσεις γυναικών που πλέκουν, και χάλκινες βελόνες ραψίματος. Απέναντι ακριβώς από το εκδοτήριο των εισιτηρίων, στο αριστερό άκρο της αίθουσας, βρίσκεται η προθήκη που είναι αφιερωμένη στην τέχνη της μουσικής. Εδώ θα δείτε μία αναπαράσταση επτάχορδης λύρας με ηχείο από κέλυφος χελώνας (χελώνειο) και δίπλα της ένα αυθεντικό χελώνειο, δύο οστέινα κλειδιά λύρας, ζεύγη χάλκινων κυμβάλων, δύο ληκύθους με παραστάσεις μουσικών, και ένα κυκλικό πήλινο σύμπλεγμα Νυμφών με έναν αυλητή στο κέντρο του, του 6ου αι. π.Χ., το οποίο είναι ένα από τα γνωστότερα και ομορφότερα ευρήματα της συλλογής. Πολύ σπάνια είναι τα χάλκινα πτυόσχημα κλειδιά των αυλών που εκτίθενται στην ίδια προθήκη, όπου μπορείτε να δείτε και μία αναπαράσταση σε ξύλο ενός ζεύγους αυλών (δίαυλος) με την πιθανή θέση αυτών των κλειδιών. Στη δεύτερη αίθουσα του μουσείου θα έχετε την ευκαιρία να διαβάσετε για τους τόπους λατρείας στο νησί και να δείτε τα σημαντικότερα από τα ευρήματα που έχουν φέρει στο φως οι ανασκαφές. Από τα δεξιά προς τα αριστερά της αίθουσας, στην πρώτη προθήκη, εκτίθενται χάλκινα αντικείμενα της γεωμετρικής εποχής (900-700 π.Χ.), όπως ατρακτόσχημες χάντρες, διπλοί πέλεκεις, ένα μικρογραφικό αγγείο και μία πυξίδα με εγχάρακτη διακόσμηση, που προέρχονται από ιερά στις τοποθεσίες Χορτάτα, Χαραδιάτικα και Άγιος Ιωάννης (Ροδάκι). Η δεύτερη προθήκη φιλοξενεί πήλινα ειδώλια και πλακίδια με λατρευτικές παραστάσεις από τα ιερά που λειτουργούσαν από τα αρχαϊκά χρόνια σε πολλά σπήλαια της Λευκάδας, όπου κυριαρχούσε η λατρεία του θεού Πάνα και των Νυμφών. Στην τρίτη προθήκη εκτίθεται ένα ειδώλιο γυναικείας καθιστής μορφής με κύκνο, που αναπαριστά την αρπαγή της Λήδας από το μεταμορφωμένο σε κύκνο Δία. Δίπλα, την επόμενη προθήκη καταλαμβάνει ένα εντυπωσιακό χάλκινο κάτοπτρο των πρώιμων κλασικών χρόνων, η λαβή του οποίου αποτελείται από μία γυναικεία μορφή, πιθανόν την Αφροδίτη, πλαισιωμένη από δύο φτερωτούς Έρωτες. Ακολουθεί μία πολύ μικρή προθήκη, όπου εκτίθεται ένα μικρογραφικό χάλκινο λοφίο κράνους με εγχάρακτη αφιερωματική επιγραφή, του 6ου αι. π.Χ. Πάνω από αυτό υπάρχουν πληροφορίες για το ιερό του Απόλλωνα στα Λευκάτα, στο νοτιοανατολικό άκρο της Λευκάδας, απ’ όπου λέγεται ότι πήρε και το όνομά του το νησί. Στη συνέχεια, σε τέσσερις μικρές επιτοίχιες προθήκες, εκτίθενται δείγματα από τα αφιερώματα των επισκεπτών στα ιερά κατά τη διάρκεια των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, μεταξύ των οποίων πήλινες κεφαλές ειδωλίων, ειδώλια ζώων και πουλιών, ένα μικρό λίθινο ομοίωμα βωμού και ένα πινάκιο με ανάγλυφη παράσταση της συζύγου του Ποσειδώνα Αμφιτρίτης. Στην επόμενη προθήκη θα δείτε, επίσης, κεφαλές ειδωλίων και ανάγλυφα πλακίδια, ενώ κάτω από αυτήν έχουν στηθεί δύο ασβεστολιθικές στήλες του 4ου αι. π.Χ., με εγχάρακτη παράσταση κεραυνού, λατρευτικού ή αποτροπαϊκού χαρακτήρα. Σε περίοπτη θέση, στο μέσο της αίθουσας, εκτίθεται ένας σφραγιδόλιθος από χαλκηδόνιο, της κλασικής εποχής, που φέρει παράσταση του μύθου της αρπαγής της Ευρώπης από το μεταμορφωμένο σε ταύρο Δία. Τα δύο τέταρτα της τρίτης αίθουσας, που είναι αφιερωμένη στα ταφικά έθιμα της Λευκάδας, καταλαμβάνει μία προθήκη, στην οποία παρουσιάζονται τα σημαντικότερα κτερίσματα των κιβωτιόσχημων, κεραμοσκεπών και λακκοειδών τάφων διαφόρων εποχών από τα δύο νεκροταφεία της αρχαίας πόλης της Λευκάδας, που ήταν χτισμένη νοτιότερα της σημερινής, στις πλαγιές της λοφοσειράς του Κούλμου, κοντά στη σημερινή τοποθεσία Καλλιγόνι. Εδώ μπορείτε να δείτε πήλινες κούκλες με κινητά μέλη (πλαγγόνες), ληκύθους, λεκανίδες, σκύφους, τεφροδόχους, αμφορείς με ανάγλυφες ραβδώσεις, πήλινα γυναικεία ειδώλια, κοσμήματα, αντικείμενα καλλωπισμού, στλεγγίδες, μία εντυπωσιακή χάλκινη τεφροδόχο κάλπη και χρυσά φύλλα δρυός από νεκρικά στεφάνια. Το υπόλοιπο μέρος της αίθουσας καταλαμβάνουν μία συλλογή από επιτύμβιες στήλες ελληνιστικής εποχής, τέσσερις λίθινες τεφροδόχες κάλπες και δύο τάφοι, οι οποίοι έχουν μεταφερθεί στο μουσείο όπως βρέθηκαν: ο μεγαλύτερος (κιβωτιόσχημος) με το σκελετό του νεκρού, και ο άλλος, ο μικρότερος, που περιείχε παιδική ταφή, με τρία αγγεία μικρού μεγέθους. Εξωτερική άποψη του Αρχαιολογικού Μουσείου Λευκάδας. Τμηματική άποψη της τρίτης αίθουσας του Αρχαιολογικού Μουσείου Λευκάδας, που είναι αφιερωμένη στα ταφικά έθιμα της Λευκάδας. Άποψη της πρώτης αίθουσας του Αρχαιολογικού Μουσείου Λευκάδας, η οποία περιλαμβάνει εκθέματα που σχετίζονται με τη δημόσια και ιδιωτική ζωή των κατοίκων του νησιού. Θραύσμα αγγείου της νεολιθικής περιόδου (Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας). Ειδώλιο γυναικών σε κυκλικό χορό της αρχαϊκής περιόδου (Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας). Κάνθαρος της μεσοελλαδικής περιόδου (Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας). Ασημένιος στατήρας του 400–330 π.Χ. (Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας). Προθήκη με κεραμικά θραύσματα της νεολιθικής περιόδου, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας. Τμήμα προθήκης στο Αρχαιολογικό Μουσείου Λευκάδας με κτερίσματα από τα νεκροταφεία της αρχαίας πόλης της Λευκάδας. Νεολιθικό ειδώλιο (Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας). Μικρογραφικό χάλκινο λοφίο του 6ου αι. π.Χ. (Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας). Χάλκινος καθρέφτης της αρχαϊκής περιόδου (Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας).